Gwarchodfa Natur Leol Coed Tremaen
Mae Coed Tremaen yn goetir llydanddail cymysg tir isel yng nghanol Bracla.
Yn ardal o goetir hynafol, lled-naturiol, mae Coed Tremaen wedi’i rhestru yn ‘Rhestr Dros Dro Morgannwg o Goetiroedd Hynafol’ (Y Cyngor Cadwraeth Natur, Rhagfyr 1986).
Mae llwybrau drwy’r coetir y gellir eu defnyddio drwy gydol y flwyddyn. Mae arwyddbyst ar y llwybrau gyda ‘saethau robin goch’ a chyfres o banelau gwybodaeth i’ch helpu chi i adnabod y rhywogaethau o goed, blodau a bywyd gwyllt.
Rhywogaethau o blanhigion a ffyngau:
- Ynn
- Drain duon
- Clychau’r gog
- Llwyni mwyar duon
- Pidyn y gog
- Bresych-y-cŵn
- Llwyfenni
- Llysiau Steffan
- Rhedyn
- Masarn bach
- Eurinllys blewog
- Tafod yr hydd
- Drain gwynion
- Cyll
- Eiddew
- Peli du
- Erwain
- Eglyn cyferbynddail
- Briallu
- Blodau anghyfagos
- Derw digoes
- Sycamorwydd
- Blodau’r gwynt
- Marddanadl melyn
Rhywogaethau o anifeiliaid:
- Titw tomos las
- Siff saff
- Broga
- Madfall
- Telor y cnau
- Ystlum lleiaf
- Robin goch
- Llygoden y coed
Mae’r hen fapiau Arolwg Ordnans (OS) yn dangos bod y coetir presennol wedi bod yn rhannol goediog o leiaf ers 1799. Erbyn 1875, roedd y coetir yn cael ei farcio ar fapiau OS fel ‘Tre-Maen Wood’.
Mae’r map hwn hefyd yn dangos trac drwy gornel dde orllewinol y coed sy’n cysylltu i drac arall ar ymyl orllewinol bellaf y coetir presennol.
I’r de, mae’r trac yma’n arwain i hen chwarel ac odyn galch yn Nhremaen isaf. Mae’n bosib bod y trac yn cael ei ddefnyddio i fynd â choed o’r goedwig i gael eu defnyddio fel tanwydd ar gyfer yr odyn galch.
Hefyd yn rhan ddeheuol Coed Tremaen, ger un o’r pontydd, fe welwch chi weddillion hen wal garreg, a beth sy’n ymddangos fel hen lifddor. Mae’n debygol bod o leiaf rai o’r hen gloddiau terfyn yn y coed wedi cael eu defnyddio unwaith i gau anifeiliaid pori i mewn, fel moch a geifr.
Yn wir, efallai y gwelwch chi sawl hen glawdd yn y coed. Efallai bod y rhain wedi bod yn rhan o ffin y coetir hynafol.
Cymerwch y llwybr ar eich llaw dde o Oak Tree Court wrth i chi gyrraedd Ysgol Uwchradd Gatholig yr Archesgob McGrath.
Mae maes parcio cyhoeddus ar gael yng Nghanolfan Siopa Triongl Bracla.
Ceidwad y Coed
Mae’r ‘Ceidwad y Coed’ yn un o’n cerfluniau derw ‘Ceidwaid Natur’. Maent yn ychwanegu diddordeb at ein llecynnau harddwch a gyda’r cerddi sy’n cyd-fynd, maent yn dal dychymyg yr ymwelwyr iau drwy ryngblethu mytholeg yn y safleoedd.
Y nod yw tanio cyswllt emosiynol â’n gofod gwyrdd ni, ac felly annog pobl i ymweld, yn ogystal â gofalu mwy amdanynt.